Hải khẩu dạ bạc hữu cảm I – Nguyễn Trãi

海口夜泊有感

一別江湖數十年，
海門今日繫吟船。
波心浩渺滄洲月，
樹影參差浦漵煙。
往事難尋時易過，
國恩未報老堪憐。
平生獨抱先憂念，
坐擁寒衾夜不眠。

Nhất biệt giang hồ sổ thập niên
Hải môn kim nhật hệ ngâm thuyền
Ba tâm hạo diểu thương châu nguyệt
Thụ ảnh sâm si phố tự yên
Vãng sự nan tầm thời dị quá
Quốc ân vị báo lão kham liên.
Bình sinh độc bão tiên ưu niệm*
Tọa ủng hàn khâm dạ bất miên.

Dịch nghĩa

Từ ra đi lưu lạc giang hồ đã mấy mươi năm
Tối nay buộc thuyền thơ nơi cửa biển
Đáy nước mênh mang, trăng chiếu trên bãi lạnh
Hình dáng cây cối lô nhô, khói phủ trên bến
Khó tìm nhớ lại việc xưa, thời gian trôi quá dễ
Tự thương xót mình đã già mà ơn nước chưa đền
Bình sinh một mình ôm cái chí lo truớc hưởng sau
Ngồi cuốn chăn lạnh thức suốt đêm.

* Bản Đào Duy Anh (Nguyễn Trãi toàn tập) ghi là ‘tiên ưu chí’: ý chí lo trước, do chữ ‘tiên ưu hậu lạc’ (lo trước vui sau). Bài Nhạc Dương Lâu ký của Phạm Trọng Yêm đời Tống có câu: ‘tất kỳ tiên thiên hạ chi ưu nhi ưu, hậu thiên hạ chi lạc nhi lạc’ (phải lo trước cái lo của thiên hạ, vui sau cái vui của thiên hạ), là tinh thần phục vụ của kẻ giúp dân giúp nước.

Cảm hứng đêm đậu thuyền ở cửa biển (Bản dịch của Nguyễn Tấn Hưng)
Bao năm xa cách sông hồ,
Đêm nay lại buộc thuyền thơ chốn này.
Mênh mông sóng bãi trăng đầy,
Khói lồng bến nước bóng cây im lìm.
Thời qua, việc cũ khó tìm
Chưa đền ơn nước buồn thêm tuổi già.
Tiên ưu ray rứt lòng ta,
Khoác chăn trằn trọc canh tà khôn khuây…

(nguồn: thivien.net)

—-

Đưa trước bài này lên để nâng cao sỹ khí, ‘câu dẫn’ bản dịch của Vũ Khánh 😀

Yên Liên đã có 2 bản dịch, nhưng chưa “show hàng”, phần vì vẫn phân vân 1 số ‘tu từ’, và phần vì đợi bản dịch của Vũ Khánh…

Đây là bài thơ được YL đánh giá là khá khó dịch, vì ba câu 5 6 7, đặc biệt nếu muốn giữ nguyên thể thơ Đường luật.

Vãng sự nan tầm thời dị quá…. cái ý ‘vãng sự nan tầm’ đối với YL quả có trừu tượng (hoặc là nàng này đầu óc không thông), không hiểu ý Ức Trai tiền bối là gì?

Quốc ân vị báo lão kham liên… dịch giả Nguyễn Tuấn Hưng dịch rất hay, nhưng muốn gói ý này trong câu 7 chữ không đơn giản chút nào, đặc biệt theo đúng luật câu này phải đối với câu trên.

Bình sinh độc bão tiên ưu niệm… chỉ là ba chữ tiên ưu niệm, nhưng bao hàm ý tứ sâu xa, nếu có tham vọng diễn Nôm, chọn từ ngữ  khá nan giải…

Tuy nhiên, vẫn vì cái sự người Việt dùng hàng Việt,  mà gửi email “bức” Vũ Khánh tham gia cuộc chơi này… Yên Liên gọi là cuộc chơi, còn Vũ Khánh email phúc đáp gọi đây là “kì thi”, hy vọng Vũ Khánh không đến mức cảm giác bị YL “ép người quá đáng” 🙂 (mà về kinh nghiệm và khả năng dịch thơ YL còn xách dép chạy theo Vũ Khánh dài dài) ….

YL đang dài cổ ngóng thí sinh VK nộp quyển…

(khẽ khàng, nhỏ nhẹ hỏi con chim: nàng Dật Ly có nhã hứng dịch chơi bài này chăng? [không dám trắng trợn gợi ý vì biết nàng không phải là fan cuồng của Ức Trai tiền bối])

—

Câu chuyện bên lề: chính từ đọc bài thơ này, mới mượn ba chữ “Tiên Ưu Niệm” để đặt tên cho một mục của blog này. Tuy nhiên, tên đặt cho đao to búa lớn, chứ thực không có chí cao xa lo trước cái lo của thiên hạ, vui sau cái vui của thiên hạ 🙂

—-

Có vẻ như Yên Liên phải xuất hàng trước vậy. Theo lời khuyên của Dật Ly là xuất trước một bài, ‘găm’ lại một bài cho vui, nhưng ngặt một nỗi có thể từ giờ đến chủ nhật không vào internet, cho nên… thôi thì….

—

Cảm xúc đêm cửa biển

Bản dịch thất ngôn của Yên Liên

Giang hồ lưu lạc mấy mươi năm

Cửa biển thuyền thơ đêm lạnh căm

Đáy nước mênh mang trăng bạc bãi

Bến cây xao xác khói mờ giăng.

Việc xưa khó kiếm xuân trôi hết

Ơn nước chưa đền cuộc đã tan

Ôm chí tiên ưu lòng chẳng dứt

Trắng đêm chăn lạnh ý miên man.

Bản dịch lục bát của Yên Liên

Giang hồ trôi nổi bao năm

Thuyền thơ cửa biển lạnh căm chốn này

Mênh mang đáy nước trăng gầy

Khói mù thấp thoáng bãi cây xa bờ.

Việc xưa qua tự bao giờ

Chưa đền ơn nước đã trơ tuổi già

Tiên ưu nặng gánh san hà

Đêm khuya chăn lạnh canh đà nối canh…

Bản dịch lục bát của Vũ Khánh

CẢM NGHĨ TRONG ĐÊM
ĐỖ THUYỀN BẾN CỬA BIỂN

Bấy lâu làm khách sông hồ

Đêm nay cửa biển thuyền thơ dừng chèo

Nước ròng trăng bãi đìu hiu

Cây ngàn khói tỏa bến chiều sương giăng

Bóng câu việc cũ âm thầm

Chửa xong nợ nước một thân đã già

“Tiên ưu” ai biết cho mà

Thâu canh ôm gối những là buồn tênh.

—

Lần thứ hai dịch thơ (lần 1 là bài Phong Kiều Dạ Bạc thì phải), thất ngôn bát cú quá là khó (
Vì ko phải fan cuồng của bác Ức Trai nên ko dám phóng dịch, thôi thì ý bác thế nào mình bê nguyên như vậy, vì thế bản dịch khá là khô cứng, đọc lên hơn chán. Có mấy chỗ nhất thời ko tìm ra từ hợp vần, VK và Trì Trung sư huynh cực lực góp ý, nếu sửa dc thì càng welcome

Giang hồ lưu lạc mấy mươi năm
Cửa biển cắm thuyền ghé một đêm
Đáy nước mênh mang trăng ngập bãi (*)
Bóng cây lay lắt khói tràn bờ (**)
Chuyện xưa qua mãi cùng năm tháng
Nợ nước chưa xong tuổi đã thâm (***)
Nguyện chí một đời “tiên ưu niệm”
Ôm chăn lạnh lẽo thức thâu đêm.

(*) Câu này plagiarize của Trì sư huynh
(**) Chữ “bờ” bị thất vận
(***) “Tuổi đã thâm” hơi ko chính xác về nghĩa trong tiếng Việt (hình như chả ai dùng), bạn Anh Ca ở đây bị ảnh hưởng từ chữ “thâm niên”…

Nói chung là tự “biết phân biết thận”, có lẽ sau này ko trèo cao dịch thơ nữa, quá khó

Anh Ca