Bi kịch của Khổng Minh (*)

Phân bua

1. Cái dấu (*): Khổng Minh (KM) có cảm thấy bi kịch hay ko thì ko biết, mà mọi người đọc TQDN có thấy ông ấy gặp bi kịch hay ko thì ko biết, chỉ là bạn AC đọc truyện, và coi phim, cảm thấy cuộc đời bác KM rất bi kịch (!!!) cho nên mới nói như thế. Lại nói, dạo này đang có phong trào đặt title (và ăn nói nói chung) càng shock càng gợi (?) thì mới càng hay, cho nên chi là bạn AC cứ thử mạnh dạn 1 lần 😛

2. Thực ra là khi muốn viết linh tinh cái gì đó, thì điều kiện CẦN là phãi đọc kỹ càng, data cho thật đầy đủ hẵng; còn hứng thú, motivation chỉ là điều kiện đủ mà thôi. Có điều là, thực ra thì TQDN mình đọc lâu quá rồi, mà chưa đọc lại (cái này chưa bắt chước dc bạn YL, lâu lâu vẫn lôi tiểu thuyết kinh điển ra thưởng thức, lại có khi còn đọc nguyên văn tiếng Tàu chứ chẳng chơi :P), film cũng coi từ hồi nhỏ, cái bộ năm 95 ấy, mà cũng chỉ coi dc 1 lần, ko xem lại, film mới cũng ko xem (cơ mà cũng ko quan trọng, vì film mới là Tam Quốc, chứ ko phải TQDN). Đấy background knowledge sơ sài thế mà cũng dám khua bút, quả thực đôi khi mình cũng tự thấy hâm mộ cái sự liều của mình 😉

Cơ mà thực ra, bài này, viết là để trả nợ là chính 😛

3. KM ở đây là 1 nhân vật hư cấu của tiểu thuyết. Có lẽ thực sự tồn tại 1 vị quân sư tài ba Gia Cát KM, nhưng ông có giỏi như trong TQDN, tâm lý của ông có giống như dc khắc hoa trong TQDN, mấy cái này mình ko có data để biết, mà cũng ko quan tâm lắm.

Tại sao lại bạn AC lại chú ý đến KM và bi kịch của ông?

–  Thú nhận luôn là mình thích KM, hâm mộ KM trong TQDN.

– Viện cái lý lẽ của nx người tự coi mình là po-mo, cách suy diễn của mình về KM có lẽ bị ảnh hưởng nhiều bởi hoàn cảnh cá nhân. Có thể La Quán Trung thực sự có ý định khắc họa KM thành 1 nhân vật vs nhiều bi kịch, cũng có thể là ko, nhưng mà qua lăng kính cảm nhận riêng của bạn AC, thì KM lại hiện ra như thế (có lẽ tự cá nhân bạn AC phải đối mặt vs nhiều bi kịch nên nhìn đâu cũng thấy bi kịch hahaha)

– Vs nx bi kịch này, KM hiện lên như 1 nhân vật rất gần gũi, rất “người”, ko hề thần thánh 1 chút nào. Có đáng chê, có đáng phục và cũng đáng đc đồng cảm.

KM bi kịch ở chỗ nào?

1. Biết thiên ý mà vẫn đi ngược?

Nhiều người từng nói vs mình, ko thấy phục KM cái gì cả, hoặc là La Quán Trung xây dựng hình ảnh KM có mâu thuẫn… Tại sao KM giỏi thế, trên rành thiên văn dưới tường địa lý, xem sao đoán mệnh như thần, tại sao ko đoán dc quân Thục sẽ thua, nhà Hán sẽ diệt vong ko thể tái khởi, tại sao đầu quân cho Lưu Bị làm gì, sao ko theo Tào Tháo? Theo logic này, hoặc là KM tài học chưa tới, hoặc là biết trước kết quả thảm hại mà vẫn lao tới chẳng khác con thiêu thân => ko phục tài trí KM, vân vân và mây mây 😛

Trong TQDN, thiên ý là 1 cái theme rất lớn, nếu để ý kỹ thì sẽ thấy nhân vật Thủy Kính tiên sinh (Tư Mã Huy, ko biết có họ hàng j vs Tư mã Ý ko?) đã từng nói thẳng ra luôn – KM gặp dc chúa mà ko gặp dc thời. Tư Mã Huy là thầy dạy của KM, có thể coi là kỳ tài (có lẽ là siêu quần hơn KM, cũng có thể là trò sẽ hơn thầy, ko biết được), nhưng TMH chọn cuộc sống ẩn dật, vì vậy ở trong truyện, TMH hiện lên như 1 người ngoài cuộc, có 1 cái nhìn objective về thời thế, có lẽ ông là nhân vật mà tác giả muốn hóa thân thành.

Kết quả thì đã rõ ràng trong lịch sử, nhà Hán diệt vong, LQT cho dù yêu thích Lưu Bị & Co. đến đâu đi nữa thì cũng phải để cho họ thua thôi. Và bởi quân Thục có đủ hết nhân hòa – dc lòng người, có tướng giỏi (Ngũ Hổ tướng này nọ) + quân sư xịn (yếu tố chủ quan), cho nên đành phải lý giải sự thất bại của họ bằng địa ko lợi thế và thiên ko cập thời (yếu tố khách quan).

Mình đoán là KM biết dc phần nào “ý trời”, và về lý, có lẽ ông ấy cũng từng tự bảo mình là ko nên ra đi: (1) Nếu ko nhầm TMH từng khoa trương là KM còn xuất sắc hơn ông ấy (hồi nào ko nhớ), có thể chỉ là 1 câu xã giao giả dối, nhưng theo dõi performance của GCL trong suốt truyện, có thể thấy ông là bậc nhân tài hiếm có, việc ông ấy xem thiên văn địa lý và đoán dc thời thế là có thể; (2) giả dụ ông ko biết dc ý trời, thì trong lúc học hành thảo luận, thể nào TMH cũng có thể hiện ý kiến của mình về thời cuộc, cho nên GCL dù ko tin, vẫn là phải có lưu tâm; (3) có thể ông ấy biết nhà Hán tận diệt mà ông ko có cảm tình vs các nhà khác (vd ông vẫn nặng tư tưởng trung quân), cho nên ông ở ẩn mà ko xuất thế. (4) KM theo Đạo giáo, mà Đạo giáo thì ủng hộ thuyết vô vi (ko làm gì hết, kệ đời :P)

Nhưng tại sao ông vẫn ra đi: (1) có thể là muốn đa tạ tấm thịnh tình của LB – đây là 1 tâm lý rất phổ thông của con người – ai cũng narcissistic, ai cũng muốn cái tôi của mình dc người khác ve vuốt; huống chi, người tài dù sao đi nữa, vẫn mong muốn có dịp trổ cái tài của mình ra. (2) Hoặc muốn giúp dân, LB dù sao cũng tốt hơn 1 số warlords khác. (3) Kể cả nx thầy bói toán cao tay nhất cũng khó mà đoán dc tương lai 1 cách chính xác, thêm nữa là thiên ý có thể thay đổi. Có lẽ KM muốn thử 1 lần xem có thể nhân định thắng thiên, đức năng thắng số 😛

Cái bi kịch đi ngược mệnh trời này còn thể hiện ở 2 điểm nhỏ nhỏ khác:

Muốn lánh đời vs. muốn lao vào đời: KM dc nuôi dạy trong cái nôi của Đạo giáo, cho nên thích vô vi, thích ở ẩn. Trước khi theo LB đi, cũng quay đầu mà nói vs người nhà là ở nhà chăm lo vườn tược, mai mốt ta đi xong, (thành công) ta về (hic, tiếc là mong ước điền viên của bác mãi mãi ko bao giờ thành :()

Bàn tay vấy máu: “Dĩ Đạo tá nhân chủ giả, bất dĩ binh cưỡng thiên hạ” – Dùng nhân đạo chứ ko dùng binh mà cưỡng đoạt thiên hạ. Có lẽ vì thế mà KM đi theo LB. Nhưng đã dù sao bác cũng đã bị cuốn vào 1 trường tranh chấp ác liệt, và vì vậy việc bàn tay vấy máu (khiến bác suốt ngày lo lắng về việc tổn thọ) là ko tránh khỏi.

===> Tuy nhiên, mình thik KM vì sự cố chấp này, 1 khi đã xác định thì sẽ sống hết mình vì lý tưởng :P. Nhân vật KM còn tượng trưng cho 1 mong muốn thầm kín của tác giả và nhiều độc giả – đó là ước muốn được làm chủ vận mệnh của mình, ko muốn bị trời sắp đặt.

2. Ko có tri kỷ và bệnh perfectionism

Hồi cấp 3, trong thư viện trường thấy trưng 1 cuốn sách rất to ở tủ kính, chỗ rất dễ nhận thấy, tên là gì quên rồi, đại khái là 10 lỗi lầm của GCL hay gì gì đó 😛 Thú thực là nhìn bìa rất động chạm thần tượng (mà hồi trẻ con thì hay có trò cực đoan chủ nghĩa lắm hehe) thế nên là ko đọc. Về sau, trên mạng lâu lâu hay xuất hiện các bài viết kiểu như Nx sai lầm chiến lược của KM, 10 sai lầm cơ bản của GCL này nọ, ngắn cho nên là cũng click vào đọc. Nói chung hầu hết là chê GCL ko biết dùng người này, khinh suất cho người nọ đi trấn giữ chỗ kia, kiêu căng ngạo mạn ko thèm để ý tới sáng kiến của người khác, nhỏ mọn thù dai v.v và v.v… Mình ko để ý lắm, bởi vì các ý kiến này quá technical, mà mình thì lại đâu có nhớ kỹ TQDN, đọc cũng như gió thổi qua tai mà thôi :(. Lại nói căn bản mình cũng nghĩ là trong thời điểm thóc cao gạo kém, binh ít tướng thiếu như quân Thục, KM cũng ko có nhiều space để maneuver, ko có nhiều options để mà lựa chọn như anh Tào bên kia. Aizzz!

Trong số các lỗi lầm, có 1 lỗi mà mình để ý nhất (bây g vẫn nhớ :P) – KM bao thầu quá nhiều, tự nội chính đến ngoại giao, ko chịu transfer techno cũng như chia sẽ quyền lực/nhiệm vụ cho các đối tác và bọn đàn em => lao lực quá sức mà bệnh tật đến mức chết trẻ 😦

Thực ra thì, cái bệnh này nó cũng ko hiếm lạ (nhà này cũng có 1 người đấy :P), nhất là ở 1 số người có khả năng, tục gọi là bệnh cầu toàn, là 1 chứng bệnh tâm lý, cho nên cũng khó mà kiểm soát dc. Chỉ là họ muốn tự tay làm thì mới an tâm, họ ít khi tin tưởng dc vào khả năng của người khác, chủ yếu bởi vì level của họ quá cao so vs người thường, và vì vậy ko có thấy ai đủ trình làm tri kỷ 😦

Có vẻ KM ko có người tri kỷ, thậm chí LB nhiều khi cũng ko đồng ý vs KM chuyện này chuyện nọ. Cho nên tới khi KM gặp dc Khương Duy (KD – Bá Ước) thì ông rất hớn hở, suốt ngày bắt bạn này kè kè bên mình, nom bộ rất khả nghi :P. Dĩ nhiên KD yêu mến và kính trọng KM (mặc dù bị lừa về) bởi vì có lẽ họ có sự đồng điệu, vd chỉ cần nói 1, người kia sẽ hiểu 10. Đó người ta gọi là tri kỷ. Cho nên KM ko tiếc gì kiến thức của mình, nói chung là ra sức bồi dưỡng bạn này. Tuy nhiên, cũng nhiều ý kiến phê phán KD, ko đủ tài năng, hiếu chiến, hiếu thắng, ham lập công danh, chiến lược sai bét ect ect. Thực ra thì mình cũng ko biết đánh giá chiến lược của bạn KD (chủ động tấn công là chính yếu) là đúng hay sai. Theo logic thông thường của realism, mà thời đó thì  người TQ yêu thích realism phết, nhà Ngụy ắt hẳn sẽ thôn tính Thục, chẳng sớm thì muộn, thế 3 chân, thực ra ko vững lắm với tốc độ tăng trưởng của Ngụy. Người ta chê KD ko biết “giấu mình chờ thời”, nhưng mà liệu có “thời” để mà thể hiện trong tương lai hay ko, đó lại là 1 vấn đề. KD có lẽ chọn cách an toàn, đi theo direction của sư phụ (có thất bại thì sư phụ chịu trách nhiệm ha haha)

 [Bên lề, Ngụy thực sự là mạnh, ko chỉ về binh hùng tướng mạnh mà còn về văn hóa giáo giục, sở dĩ để ý là bởi vì cuối thời tam quốc xuất hiện 1 nhà thư pháp nổi tiếng – Vệ Thước, Vệ Phu nhân, bà là học trò của Chung Do – 1 viên tướng của Tào Tháo, cha hay ông j đó của Chung Hội, kẻ bày mưu đả bại anh KD của ta nên ta nhớ rõ lắm huhu :(. Dưới trướng Tào Tháo còn 1 đống nhà thơ nhà văn nữa. Dĩ nhiên thư pháp, thơ văn thì ko dùng để đánh nhau dc, nhưng mà trong khi quân Thục, ăn còn chưa no, mặc còn chưa ấm, thì bên Tào Ngụy ăn chơi đàn hát, văn nghệ văn gừng tràn lan, quan tướng còn thì giờ để tập thư pháp. Cân bằng lực lượng rõ ràng quá chênh lệch :(]

Tác giả dựng lên 1 KM tài năng, rồi cũng vì ý trời mà bại, rồi KD cũng dc mô tả như 1 tiểu Gia Cát, thế mà cũng bại. Giải thik thế nào, ko biết, đành lại phải dùng ý trời 1 lần nữa… Bao vụ xui xẻo, rồi thì cháu Thiện ngu ngốc, đủ hết. Nói chung bi kịch của KM lại 1 lần nữa dc lặp lại ở bạn KD – nhân định ko thể thắng thiên, fatalism 😛 (Và dĩ nhiên, cá nhân bạn AC cũng thik bạn KD như từng thích bác KM, thích cái tinh thần “thà 1 phút huy hoàng rồi chợt tắt” đó)

[Bắt chước bạn YL, làm cái ngoài lề :P: Mối quan hệ thân mật giữa GCL và KD đã gợi cảm hứng cho 1 số fan, nhất là mấy đứa ngày xưa chơi trò Dynasty warriors (mềnh ko chơi nhưng có mấy đứa bạn chơi, vẽ hình nhân vật đẹp chết đi), liên tưởng đến 1 mối quan hệ kiểu danmei 😛 Hehe, xem ảnh, nhìn cute hem?]

Dĩ nhiên, xem 1 hồi các bi kịch thì chúng ta có lẽ có cảm nhận chung KM thật là ko sáng suốt, biết chẳng nên làm mà cứ đâm đầu vào làm!!! Tính tình còn nhiều điểm dở người nữa 😛

Cơ mà mình thì vẫn là cứ thik KM thôi. Ấn tượng ban đầu lúc nào cũng khó phai. Hồi nhỏ thích vì khâm phục sự thông minh, tính bình tĩnh và cả nhân hậu nữa (nói thật, cái này 1 phần là do định kiến hồi bé rằng cứ bên Thục là chính nghĩa, là tốt bụng, yêu dân; tuy nhiên nx hình ảnh như KM đứng thở than trên trận địa với nhiều người chết, KM bắt thả Mạnh Hoạch, KM làm bánh bao ném sông để phá bỏ cái tập tục cống người cho hà bá… cũng tạo ấn tượng 1 KM có lòng yêu thương nhân loại)

Lớn lên đôi khi ngẫm về số phận KM, ko hiểu tại sao lúc đó ông ấy lại xuất sơn? Vì ham công danh, có lẽ, vì nể LB, có lẽ, vì muốn “cứu vớt” dân chúng (tại LB dc coi là hiền chủ mà), cũng có lẽ. Nhưng cá nhân mình lại thường nghĩ rằng, có vẻ KM quyết định đánh cược vs số phận, dùng cả số mạng mình (và 1 cớ số mạng người khác) đánh cược với ý trời. Đáng buồn là thất bại 😦

Dù sao, KM cũng để lại số bài học kinh nghiệm, ít nhất, về khoa học, ông cũng có thể dc coi là 1 học giã nghiêm túc:

1. Critical thinking: hehe, ko thể nhắm mắt mà tin vào lời thầy Thủy Kính dạy, vào sách vở, vào trăng sao này nọ.

2. Chủ nghĩa thực nghiệm: phải bắt tay vào làm thì mới biết dc đúng sai, lý thuyết (nhất là IR) nhiều khả năng là 1 đống lạp 😛

3. Ko thể coi nhẹ sức mạnh của lý thuyết (!!!), KM ra đi & bỏ mạng cuối cùng cũng  chứng tỏ dc 1 điều – lý thuyết rằng nhà Hán diệt là đúng 😛

Còn gì nữa???

—

DL