Trú dạ lạc – Liễu Vĩnh

昼夜乐

洞房记得初相遇，便只合、长相聚。
何期小会幽欢，变作离情别 绪。
况值阑珊春色暮，对满目、乱花狂絮。
直恐好风光，尽随伊归去。
一场寂寞凭谁诉，算前言，总轻负。
早知恁地难拚，悔不当时留住。
其奈风流端正外，更别有、系人心处。
一日不思量，也攒眉千度。

Trú dạ lạc

Động phòng ký đắc sơ tương ngộ, tiện chỉ hợp, trường tương tụ.

Hà kỳ tiểu hội u hoan, biến tác ly tình biệt tự.

Huống trị lan san xuân sắc mộ, đối mãn mục, loạn hoa cuồng nhứ.

Trực khủng hảo phong quang, tận tùy y quy khứ.

Nhất trường tịch mịch bằng thùy tố, toán tiền ngôn, tổng khinh phụ.

Tảo tri nhẫm địa nan biện, hối bất đương thời lưu trú.

Kỳ nại phong lưu đoan chính ngoại, cánh biệt hữu, hệ nhân tâm xứ.

Nhất nhật bất tư lương, dã toàn my thiên độ.

Luật (có vẻ như chính Liễu Vĩnh là người đặt ra từ điệu này, thấy mỗi trang ghi luật 1 khác, ko biết đường nào mà lần, chưa có thời gian so sánh để chọn bản chính xác cho vào đây).

Đây, luật đây:

T B T T B B T, T T T, B B T

B B T T B B, T T T B B T

T T B B B T T, T T T, T B B T

T T T B B, T B B B T

T B T T B B T, T B B, T B T

T B T T B B, T T B B B T

B T B B B T T, T T T, T B B T

T T T B B, T B B B T.

(Xem ra thì những chỗ in nhạt ko nhất thiết phải là trắc or bằng).

—

Ta ấn tượng với bài này, bởi vì câu cuối: Nhất nhật bất tư lương, dã toàn my thiên độ (một ngày không tưởng niệm, cũng  chau mày ngàn lần) [Chú thích thêm là trong Cải lương Hồ Quảng rất hay sử dụng chữ “tư lương”  hihi].

Vì thế google Liễu Vĩnh, ra wiki, giới thiệu một lý lịch rất “cách mạng”: Ví dụ như đoạn giới thiệu sau:

Nội dung chủ yếu của từ Liễu Vĩnh là phản ánh tâm trạng buồn bực, bất mãn của đại bộ phận trí thức (trong đó có ông), có tài nhưng không gặp cơ hội trong xã hội phong kiến, hoạn lộ trắc trở, nên đi đến chỗ lạnh nhạt với công danh lợi lộc. Có thể thấy những điều đó trong các bài từ làm theo điệu “Phụng quy vân”, “Quy triều quan”, “Khán hoa”, “Bát thanh Cam Châu”, “Vũ lâm linh”,…^[5].

Ở khía cạnh khác, mặc dù xuất thân trong một gia đình quan lại theo Nho học mấy đời, nhưng Liễu Vĩnh từng “nhiều phen du ngoạn cùng hiệp khách”, “thích làm các khúc ca trong hoa dưới nguyệt” ở chốn lầu hồng, như những bài từ làm theo điệu “Hạc xung thiên”, “Trường thọ lạc”, “Mê tiên dẫn”,…^[6]. Ở đấy, trên quan điểm của một văn nhân bất đắc chí, ông mô tả cuộc sống của các kỹ nữ, và bày tỏ sự cảm thông với họ. Thành thử, ông làm cho từ có nội dung xã hội nhiều hơn ^[7].

Phát huy truyền thống nghiên cứu suýt đến nơi đến chốn của nhà này, kéo trang wiki xuống tận cùng xem cái danh sách tài liệu tham khảo, thấy trích dẫn toàn hàng “khủng” cả, nào là Từ điển văn học, Lịch sử văn học TQ này kia…

Chợt tự hỏi không biết mấy sách này soạn khi nào, chắc cũng tham khảo sách của TQ, mà sách bên TQ kia ko biết soạn khi nào, mà nhà thơ từ nào cũng lôi tuồn tuột vào hàng ngũ cách mạng, thơ từ là phải “phản ánh tâm trạng buồn bực, bất mãn của đại bộ phận trí thức (trong đó có ông), có tài nhưng không gặp cơ hội trong xã hội phong kiến”, hoặc là tuy xuất thân nhà Nho nòi nhưng thơ từ lại mang nội dung xã hội (aka gần gũi với quần chúng nhân dân lao động (kỹ nữ included) chứ không phản ảnh đời sống của tầng lớp thống trị) 😛 By the way, thì ko thấy “trên quan điểm của một văn nhân bất đắc chí” liên quan gì đến bày tỏ thông cảm với các kỹ nữ cả, chẳng nhẽ văn nhân không bất đắc chí thì không thông cảm??? (Cụ Nguyễn Du nhà mình cũng con nhà nòi, con đường hoạn lộ cũng coi là hanh thông, thế mà vẫn viết ra Kiều đấy thôi).

Không đọc hết từ của Liễu Vĩnh, để biết lời giới thiệu trên đúng đến bao nhiêu %, nhưng bài chép ở nhà này, cứ cảm nhận như một bài tương tư tình cảm bình thường thôi (hoặc có lẽ nó không nằm trong phần “nội dung chủ yếu”, còn ai kia nhìn ra nội dung cách mạng thì chỉ bảo với).\

—

Thấy trên mạng giải thích đây là một bài hồi ức lúc còn hoan ái bên nhau và nỗi tương tư, thương tâm, hối hận sau khi ly biệt, trang này còn ghi là bài từ khuê oán, tóm lại nhân vật chính trong bài từ là phụ nữ (chết thật, đầu năm mới mà lôi cái bài này lên, coi ko có lợi cho đường tình duyên nha :-)).

Giải nghĩa

Vẫn nhớ lần đầu gặp gỡ trong khuê phòng, dù chỉ biết là phải ở bên nhau đến trọn đời

Ngờ đâu cuộc gặp riêng tư vui vẻ ngắn ngủi đó, đã trở thành mối ly tình biệt tự (chữ u này trong u ám, u cư (ở ẩn), từ điển giải nghĩa là sâu kín, tối tăm…chắc hiểu là hai người gặp nhau riêng tư, ngấm ngầm, gặp trong khuê phòng mà).

Huống vào buổi chiều muộn  sắc xuân tàn  phai, đầy trước mắt, hoa loạn tơ cuồng bay.

Chỉ sợ cảnh xuân đẹp, tất cả đều theo chàng đi mãi.

Một trường tịch mịch biết nương vào ai để tỏ bày, những lời nói trước đây, đều đã coi  nhẹ, cô phụ hết.

Nếu sớm biết (tình này) khó dứt bỏ thế này, thật hối hận lúc trước không giữ (chàng) lại.

Sao ngoài vẻ phong lưu đoan chính (của chàng), càng đặc biệt có điểm trói buộc con tim của người ta vậy.

Một ngày không tưởng niệm, cũng ngàn lần chau mày.

—

Thật ra cái chữ “y” trong “tận tùy y quy khứ” để chỉ nam cũng được, mà nữ cũng được.  Nên nếu bài này để nói người đàn ông thương hận, tương tư người con gái, cũng ko có gì sai???? Tất nhiên đây là cách lý giải của thời hiện đại (đã có ảnh hưởng của truyện ngôn tình :-P), còn ngày xưa, ko ai thích gắn hình ảnh của người đàn ông với nhớ thương, sầu hận vì tình cảm cả.

—

Bản dịch của Yên Liên

Động phòng vẫn nhớ khi tương ngộ

Những  tơ tưởng, luôn đoàn tụ

Ngày vui ngắn ngủi ngờ đâu

Hóa mối ly tình biệt tự.

Huống lúc chiều tàn xuân sắc nhạt

Loạn trước mắt, hoa cuồng tơ vũ

Chỉ sợ cảnh xuân xinh

Mãi theo người xa xứ

Một trường tịch mịch cùng ai nhủ

Lời nguyền xưa, thảy khinh phụ

Sớm hay khó dứt nhường này

Hối buổi đầu sao không giữ

Ngoài vẻ phong lưu đoan chính nọ

Càng có điểm, trói tim người chứ

Một khắc chẳng tương tư

Cũng ngàn lần mày rủ.

YL