Tống Nhân Đông Du – Ôn Đình Quân

Giới thiệu tác giả (trích wiki cho nhanh nhé :P)

Ôn Đình Quân (chữ Hán: 溫庭筠, 813?-870?), vốn tên Kỳ (岐), tự Phi Khanh (飛卿); là nhà thơ, và là nhà làm từ Trung Quốc thời Vãn Đường.

Ôn Đình Quân là người đất Kỳ, phủ Thái Nguyên (nay là huyện Kỳ, tỉnh Sơn Tây), là cháu nội của Ôn Ngạn Bác, tể tướng triều Đường Cao Tông.
Ông thông minh, giỏi văn thơ, âm nhạc ; nhưng dung mạo xấu xí và có tính phóng đãng. Ông “thường cùng bọn con em vô lại các nhà quý tộc ra vào nơi ca lâu, rượu chè, bài bạc, say đắm nữ sắc, vì thế bị các sĩ đại phu đương thời khinh rẻ, suốt đời không đỗ được tiến sĩ” .
Có một thời, ông hay lui tới nhà quan tướng quốc Lệnh Hồ Đào (con Lệnh Hồ Sở), nhưng sau vì việc riêng, Hồ Đào đâm ra ghét ông.
Đến khi người ông quen là Từ Thương đi trấn giữ Tương Dương, ông được theo làm tuần quan, nhưng rồi vì bất đắc chí, ông xin thôi chức để sống đời phiêu lãng.
Mãi đến khi tuổi đã cao, đời vua Đường Tuyên Tông, ông mới nhận làm chức úy ở Phương Thành, rồi đổi sang huyện Tùy. Năm 866, ông được cử làm chủ thí, cuối cùng Quốc tử trợ giáo. Sau, ông lại bỏ chức, từ giã kinh thành Trường An, đi lưu lạc giang hồ cho đến khi mất.

Trước đây, người ta thường coi Lý Thương Ẩn và Ôn Đình Quân là hai nhà thơ cùng một phái, và gọi là “Ôn Lý”. Song, theo các nhà nghiên cứu văn học gần đây, thì gọi như thế có phần không chính xác, vì phong cách nghệ thuật của hai ông rất khác nhau. Về thành tựu thơ ca, Ôn Đình Quân còn kém xa Lý Thương Ẩn, vì thơ ông có phần “phù phiếm, nông cạn, thiếu những tình cảm chân thành”; nhưng nói về từ thì ông có nhiều bài rất đặc sắc. Từ của Ôn Đình Quân hiện còn hơn 70 bài trong Kim thuyên tập, nội dung hầu như đều viết về phụ nữ, về những mối sầu tương tư; và lấy màu sắc nồng đượm, lời lẽ hoa mỹ, tạo thành phong cách “thơm tho mềm mại, tràn ngập hương vị son phấn” của riêng ông. Phong cách này có ảnh hưởng đến các nhà làm từ đời sau, hình thành “Phái trong hoa” (Hoa gian phái) mà ông được tôn vinh là người đứng đầu.

Cho nên khi nói về từ đời Đường, học giả Nguyễn Hiến Lê cũng đã có lời khen ngợi từ của ông như sau:

Từ Ôn Đình Quân rất diễm lệ, lại sáng tác được nhiều điệu mới, ảnh hưởng đến đời sau rất nhiều. Ông đứng đầu trong nhóm từ gia có tác phẩm chép trong bộ “Hoa gian tập”. Ông chiếm một địa vị đặc biệt ở giữa cái thời thơ suy mà từ thịnh.

Thực ra nghe tên Ôn Đình Quân rất nhớ lâu, tại là thường dc nhắc kèm vs Lý Thương Ẩn (như ở trên), lại là người đứng đầu trong cái Hoa Gian Phái nổi tiếng, thêm nữa là tên nghe rất hay 😛 tuy nhiên là do ông viết nhiều Từ nên ta cũng ít khi đọc (lười đọc từ phết :P). Đọc tiểu sử thì thấy người ta có vẻ phê phán, haha, giới văn sỹ ăn chơi đàn đúm thì hình như thời nào cũng bị người đời dè bỉu 😛

Tuy nhiên, ko hiểu sao, theo lời mô tả ở trên, bác này dung mạo xấu xí, tính tình phóng đãng, nhưng mà thơ, nhất là từ, thì lại rất nhã nhặn, có thể xem tại đây

http://www.thivien.net/viewauthor.php?ID=52&Page=3

Vd 1 đoạn trong bài Vũ Y Khúc nhé:

Quản hàm lan khí kiều ngữ bi,
Hồ tào tuyết oản uyên ương ti.
Phù dung lực nhược ứng nan địch,
Dương liễu phong đao bất tự trì.

Dc dịch thơ thành:

Tiếng buồn theo ngọn sáo lan
Hồ cầm tay tuyết dây đàn uyên ương
Như phù dung yếu vấn vương
Như cành liễu cuốn trước cơn gió vày.

Trên thivien.net có 1 loạt các bài Từ của bác Ôn, nhưng mà trong bối cảnh blog đang bị tràn ngập bởi các bài từ bi thương, Âu Dương Tu, Bạch Cư dị, Lý Thanh chiếu, và nhất là Án Kỷ đạo, e rằng đưa từ của bác Ôn, mặc cho bi thương hay sặc mùi son phấn, vẫn sợ rằng chúng vẫn sẽ bị chìm nghỉm mất 😛

Tại hạ chú ý hơn đến thơ của Ôn Đình Quân, hì hì, chủ yếu bởi vì bị chê quá, vd “phù phiếm, nông cạn, thiếu những tình cảm chân thành”. Dĩ nhiên là trên thivien có 1 ít, có lẽ là chưa đủ bộ sưu tập, hoặc là chỉ post nx bài hay nhất (thông tin này để nàng Sen giỏi tiếng Bông sẽ check lại), nhưng đọc qua thấy cũng rất khá. Thực ra ta khá là phãn cảm với cách chê bai chủ quan như cái quote ở trên. Cái j là phù phiếm, là nông cạn, ai quy định cái j là chân thành… Đấy, biết đâu đời sống của ông Ôn chỉ quen thuộc vs nx hoạt động “phù phiếm”, vs nx kẻ phấn son đàn đúm, cũng như bác Án suốt ngày lang thang trong mộng, mỗi người mỗi cuộc đời, mỗi hoài bão, ước mơ riêng, làm sao ép dc người ta cứ phải làm “thơ dĩ tải đạo”, phải nói về nx tư tưởng lớn lao ???

Cũng có thể người ta chê phù phiếm và ko sâu sắc là bởi thơ của bác Ôn có vẻ ít sáng tạo, hay ước lệ, và thường tả cảnh là nhiều, vd:

Xuân Nhật Ngẫu Tác (Viết linh tinh ngày xuân)

Tây viên nhất khúc diễm dương ca,
Nhiễu nhiễu xa trần phụ bệ la.
Tự dục phóng hoài do vị đắc,
Bất tri kinh thế cánh như hà.
Dạ văn mãnh vũ phan hoa tận,
Hàn luyến trùng khâm giác mộng đa.
Ðiếu chử biệt lai ưng cánh hảo,
Xuân phong hoàn vị khởi vi ba.

Dc dịch thơ bởi Lý Tứ (trên thivien)

Tây viên văng vẳng khúc xuân ca
Xe cuốn bụi mờ phủ bệ la
Vẫn muốn thanh nhàn mà chửa được
Chưa tường thế sự sẽ kinh qua
Luyến lưu chăn ấm chờ cơn mộng
Ào ạt mưa đêm giật cánh hoa
Ly biệt, bến câu giờ hẳn đẹp
Gió xuân vẫn gợn sóng vì ta ?

Đọc qua mấy bài thơ trên thivien, thì bạn AC thích nhất là bài

送人東遊

荒戍落黃葉，
浩然離故關。
高風漢陽渡，
初日郢門山。
江上幾人在，
天涯孤棹還。
何當重相見，
樽酒慰離顏。

Tống Nhân Đông Du (Tiễn người đi về phía Đông)

Hoang thú lạc hoàng diệp,
Hạo nhiên ly cố quan.
Cao phong Hán Dương độ,
Sơ nhật Dĩnh Môn sơn.
Giang thượng kỷ nhân tại,
Thiên nhai cô trạo hoàn.
Hà đương trùng tương kiến,
Tôn tửu uỷ ly nhan.

Nghĩa là

Ngoài đồn lính xa xôi, lá vàng rơi tùm lum
(Người) Hào sảng mà rời cửa ải xưa (1)
Gió thổi mạnh ở bến phà Hán Dương
Mặt trời vừa lên đỉnh Dĩnh Môn (2)
Trên sông có còn mấy người
Chân trời thuyền cô độc bơi về (3)
Ko biết lúc nào lại gặp lại
Ly rượu an ủi gương mặt đi xa /nỗi niềm ly biệt.

(1) “Hạo nhiên”: theo bạn YL hôm xưa giải thik thì là “to lớn, vĩ đại”, còn có nghĩa là “kiên định, khẳng khái, hào sảng”

(2) Trên trang baidu, thấy giải nghĩa là: Gió mạnh thổi thuyền qua phà (ferry) Hán Dương, tới lúc mặt trời mọc là có thể đi đến núi Dĩnh Môn.

(3) 2 câu này có lẽ có 2 cách hiểu: mấu chốt là do cụm “cô trạo hoàn”, tại sao lại dùng chữ “hoàn” –  nghĩa là quay lại?

Hoặc là: người tiễn đứng trên bến song ở Hán Dương, nhìn theo thuyền của người đi, lẻ loi ở chân trời, xuôi dòng về phía Đông. Như vậy, “hoàn” ở đây ý là “hoàn Đông” – trở về phía Đông, “hoàn” là động từ của người đi. Và nếu vậy thì nghĩa câu này sẽ tương tự: “Cô phàm viễn ảnh bích ko tận – Duy kiến trường giang thiên tế lưu” 😛

Hoặc là: người đưa tiễn cùng lên thuyền với người đi về Đông, qua phà Hán Dương, người đi sẽ lên bộ đi tiếp về phía núi Dĩnh Môn, còn người đi tiễn sẽ “hoàn” – quay thuyền lẻ loi trở về (đồn hoang nơi biên ải), lúc này trên thuyền sẽ bớt người, còn lại mỗi tác giả, vì vậy nói: “Giang thượng kỷ nhân tại” (Trên sông có còn ai). Bạn AC thì ủng hộ cách hiểu số 2 này, vì nó có điểm thú vị hơn cách kia, cảm giác cái ý “giang thượng kỷ nhân tại” thê lương hơn 1 chút, nó khác vs Lý Bạch tống Mạnh Hạo Nhiên, và vì vậy người đọc dễ nhớ hơn 1 chút 😛

Dc nhà thơ Ngô Văn Phú dịch từ đã lâu (thể 6-8)

Đồn hoang đang rụng lá vàng
Ải xưa khảng khái rộn ràng ra đi
Hán Dương gió lộng bến bờ
Dĩnh Môn vầng nhật vừa nhô khỏi rừng
Mấy người còn lại trên sông?
Mái chèo đơn lẻ bềnh bồng cõi xa
Gặp nhau lại biết bao giờ
Ngại nhìn mặt nhắp chén khà biệt ly.

Bài thơ này, lần đầu tiên bạn AC đọc lên thì thấy rất có ấn tượng, bởi vì nó là thể ngũ ngôn I like (sở thik cá nhân của bạn AC thôi). Ko biết thơ V ngta có hay làm thể này hay ko, chứ đọc Hán Việt thì thể ngũ ngôn thanh âm nghe rất gọn gàng, chắc chắn mà thanh thoát (còn thất ngôn thì ngân vang, èo uột và lãng mạn hơn 1 chút, hihi).

Chủ đề là đưa tiễn – cũng thường gặp trong văn thơ xưa. Có 2 danh từ riêng, và vì thế khả năng sẽ gây phản cảm vs bạn Sen? 😛 Trừ 2 cái câu đó, thì còn lại, câu thơ nào cũng thấy hay. Thik nhất là 2 câu đầu, và 2 câu 5-6.

Xem 1 hồi thì mới để ý thấy bài này dc chọn trong tập Đường Thi Tam Bách Thủ, hehe, té ra đã famous từ đời nào rồi 😛

Bạn Sen nếu có hứng thú thì dịch ngũ ngôn nhé. Lại muốn hào hứng thêm thì có thể rủ Bonny – đại danh đỉnh đỉnh hehe

Luật thơ ngũ ngôn (bát cú): Giống thất ngôn bát cú, nhưng bỏ hai chữ đầu ở mỗi câu, tùy ý chọn thể 7n8c vần bằng hay 7b8c vần trắc.

—–

Anhca

—————

Tống Nhân Đông Du (Tiễn người đi về phía Đông)

Bản dịch lục bát của Yên Liên

Đồn xa lá rụng vàng trời

Thênh thang cất bước chân rời ải xưa

Hán Dương gió thổi lộng bờ

Dĩnh Môn đỉnh nọ chói mơ ánh hồng

Mấy ai vẫn ở trên sông?

Mái chèo cô bạc ngàn trùng sóng mây

Bao giờ gặp lại nhau đây

Chén nâng an ủi tình này phân ly..

–

Bản dịch chơi ngũ ngôn

Đồn xa vàng lá rụng

Ải cũ bước thênh thang

Bờ Hán Dương đầy gió

Dĩnh Môn đỉnh nắng tràn.

Ai còn nơi bến nước?

Thuyền lẻ giữa mênh mang

Biết có ngày tương hội

Rượu chia nỗi nhớ chăng?

—

Hàn Sinh